Κρισναμούρτι για Διαλογισμό 2
Ο Κρισναμούρτι μιλάει για τον Διαλογισμό
[Αποσπάσματα από βιβλία και ομιλίες του]
Ο Διαλογισμός είναι το άδειασμα της συνείδησης από το περιεχόμενό της, από το γνωστό, το «εγώ»
Σκέψη και διαλογισμός
Η σκέψη δεν μπορεί να συλλάβει ή να εκφράσει την φύση του χώρου. Οτιδήποτε διατυπώνει έχει μέσα του τους περιορισμούς των δικών της ορίων. Αυτός δεν είναι ο χώρος στον οποίον φθάνει ο διαλογισμός. Η σκέψη έχει πάντα έναν ορίζοντα. Ο διαλογιζόμενος νους δεν έχει ορίζοντα. Ο νους δεν μπορεί να πάει από το περιορισμένο στο άπειρο, ούτε μπορεί να μεταμορφώσει το περιορισμένο σε απεριόριστο. Το ένα πρέπει να χαθεί για να υπάρξει το άλλο. Ο διαλογισμός είναι το άνοιγμα της πύλης προς μια ευρυχωρία την οποία δεν μπορούμε να φανταστούμε ή να υποθέσουμε. Η σκέψη είναι το κέντρο γύρω από το οποίο υπάρχει ο χώρος της ιδέας και αυτός ο χώρος μπορεί να επεκταθεί και με άλλες ιδέες. Αλλά μια τέτοια επέκταση μέσω διέγερσης οποιασδήποτε μορφής δεν είναι η ευρυχωρία στην οποία δεν υπάρχει κέντρο. Ο διαλογισμός είναι η κατανόηση αυτού του κέντρου και συνεπώς η υπέρβασή του. Η σιωπή και η ευρυχωρία πάνε μαζί. Η απεραντοσύνη της σιωπής είναι η απεραντοσύνη του νου στην οποία δεν υπάρχει κέντρο. Η αντίληψη αυτού του χώρου και της σιωπής δεν είναι της φύσης της σκέψης. Η σκέψη μπορεί να αντιληφθεί μόνο την δική της προβολή και η αναγνώρισή της είναι το δικό της όριο.
Η φαντασία και η σκέψη δεν έχουν θέση στον διαλογισμό. Οδηγούν σε δεσμά, ενώ ο διαλογισμός φέρνει ελευθερία. Το καλό και το ευχάριστο είναι δυο διαφορετικά πράγματα: το ένα φέρνει ελευθερία, ενώ το άλλο οδηγεί στα δεσμά του χρόνου. Ο διαλογισμός είναι ελευθερία από τον χρόνο. Ο χρόνος είναι ο παρατηρητής, ο βιώνων, ο στοχαστής, ενώ ο χρόνος είναι σκέψη. Ο διαλογισμός είναι η υπέρβαση και το ξεπέρασμα των λειτουργιών του χρόνου. Η φαντασία υπάρχει πάντα στο πεδίο του χρόνου, και οσοδήποτε κρυμμένη και μυστική κι αν είναι, θα δράσει. Αυτή η δράση της σκέψης θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε σύγκρουση και στα δεσμά του χρόνου. Ο διαλογισμός είναι να είστε χωρίς χρόνο.
Ο διαλογισμός είναι το τέλος της σκέψης. Το σημαντικό στον διαλογισμό είναι η ποιότητα του νου και της καρδιάς. Δεν είναι αυτό που πετυχαίνετε ή που λέτε ότι πετυχαίνετε, αλλά μάλλον η ποιότητα ενός νου που είναι άδολος και ευάλωτος. Μέσω της άρνησης υπάρχει η θετική κατάσταση. Η απλή συγκέντρωση ή βίωση εμπειριών αναιρεί την αγνότητα του διαλογισμού.
Ο διαλογισμός είναι στην πραγματικότητα ένα πλήρες άδειασμα του νου. Υπάρχει μόνο η λειτουργία του σώματος, μόνο η λειτουργία του οργανισμού και τίποτε άλλο. Τότε η σκέψη λειτουργεί χωρίς ταύτιση με το εγώ και το μη-εγώ. Η σκέψη είναι μηχανιστική όπως είναι και ο οργανισμός. Εκείνο που δημιουργεί σύγκρουση είναι η σκέψη ταύτισης του εαυτού με ένα από τα μέρη του το οποίο γίνεται «εγώ», εαυτός και τα διάφορα τμήματα αυτού του εαυτού. Δεν υπάρχει σε καμιά περίπτωση ανάγκη για κάποιο «εγώ». Δεν υπάρχει τίποτε εκτός από το σώμα και η ελευθερία του νου μπορεί να συμβεί μόνο όταν η σκέψη δεν θρέφει το ‘εγώ’. Δεν υπάρχει εαυτός για να κατανοήσει, αλλά μόνο η σκέψη η οποία δημιουργεί τον εαυτό. Όταν υπάρχει μόνο ο οργανισμός χωρίς τον εαυτό, η αντίληψη – τόσο η οπτική όσο και η μη-οπτική – δεν μπορεί ποτέ να παραμορφωθεί. Υπάρχει μόνο θέαση εκείνου ‘που υπάρχει’ και αυτή η ίδια η αντίληψη προχωράει πέραν αυτού που υπάρχει. Το άδειασμα του νου δεν είναι μια δραστηριότητα της σκέψης ή μια διανοητική διαδικασία. Η συνεχής θέαση εκείνου που υπάρχει χωρίς καμιά απολύτως παραμόρφωση αδειάζει κατά φυσικό τρόπο τον νου από κάθε σκέψη και όμως ο ίδιος ο νους μπορεί να χρησιμοποιήσει την σκέψη όταν είναι απαραίτητο. Η σκέψη είναι μηχανιστική ενώ ο διαλογισμός όχι.
Ο διαλογισμός δεν είναι μέσον για κάποιον σκοπό
Ο διαλογισμός δεν είναι μέσον για να πετύχετε κάποιον σκοπό˙ δεν υπάρχει σκοπός, δεν υπάρχει τέρμα˙ είναι μια κίνηση μέσα στον χρόνο και έξω από τον χρόνο. Κάθε σύστημα, κάθε μέθοδος, δένει την σκέψη με τον χρόνο, αλλά η δίχως επιλογές επίγνωση κάθε σκέψης και συναισθήματος, η κατανόηση των κινήτρων τους, το άφημά τους να ανθίζουν ανεμπόδιστα, είναι η αρχή του διαλογισμού. Όταν οι σκέψεις και τα συναισθήματα προβάλλουν και μετά αποσύρονται, ο διαλογισμός είναι κίνηση πέρα από τον χρόνο. Σ’ αυτήν την κίνηση υπάρχει έκσταση˙ στην πλήρη κενότητα υπάρχει αγάπη και με την αγάπη υπάρχει καταστροφή και δημιουργία.
Ο διαλογισμός δεν είναι ένα μέσον για κάποιον σκοπό. Είναι ταυτόχρονα μέσον και σκοπός. Ο νους δεν μπορεί να γίνει απλός μέσω της εμπειρίας. Η άρνηση της εμπειρίας είναι που επιφέρει εκείνη την θετική κατάσταση της απλότητας, η οποία δεν μπορεί να καλλιεργηθεί με την σκέψη. Η σκέψη δεν είναι ποτέ απλή. Ο διαλογισμός είναι το τέλος της σκέψης, όχι μέσω του διαλογιζόμενου, γιατί ο διαλογιζόμενος είναι ο διαλογισμός. Αν δεν υπάρχει διαλογισμός, τότε είστε σαν έναν τυφλό μέσα σε έναν κόσμο μεγάλη ομορφιάς, φωτός και χρώματος. Περπατήστε δίπλα στην ακρογιαλιά και αφήστε αυτήν την διαλογιστική ποιότητα να σας πλημμυρίσει. Αν δεν έλθει, μην την κυνηγήσετε. Αυτό που θα κυνηγήσετε θα είναι η ανάμνηση εκείνου που υπήρχε – και εκείνο που υπήρξε είναι ο θάνατος αυτού που υπάρχει. Ή όταν περιδιαβαίνετε ανάμεσα στους λόφους, αφήστε το καθετί να σας μιλήσει για την ομορφιά και τον πόνο της ζωής, έτσι ώστε να αφυπνιστείτε στην δική σας θλίψη και στο σταμάτημά της. Ο διαλογισμός είναι η ρίζα, το φυτό, το άνθος και ο καρπός. Τα λόγια είναι που χωρίζουν τον καρπό, το άνθος, το φυτό και την ρίζα. Σε αυτήν την χωριστική δράση δεν εμφανίζεται η αγαθότητα˙ αρετή είναι η ολιστική αντίληψη.
Ο διαλογισμός δεν είναι η αναζήτηση ενός σκοπού, δεν είναι η σκόπιμη επιδίωξη ενός στόχου. Από τον διαλογισμό αναδύεται μια απέραντη σιωπή. Όχι η σιωπή που εσείς καλλιεργείτε, όχι η σιωπή ανάμεσα σε δυο σκέψεις, ανάμεσα σε δυο θορύβους, αλλά μια σιωπή αφάνταστη. Ο εγκέφαλος γίνεται αφύσικα ήρεμος κατά την διάρκεια αυτής της αναζήτησης˙ όταν υπάρχει σιωπή υπάρχει βαθιά αντίληψη. Σε αυτήν την σιωπή υπάρχει κενότητα, μια κενότητα που είναι το αποκορύφωμα όλης της ενέργειας.
Ο διαλογισμός απαιτεί έναν εκπληκτικά άγρυπνο νου˙ ο διαλογισμός είναι η κατανόηση του συνόλου της ζωής στην οποία κάθε τμηματική μορφή εξαλείφεται. Ο διαλογισμός δεν είναι ο έλεγχος της σκέψης, γιατί όταν η σκέψη ελέγχεται θρέφει την σύγκρουση στον νου. Αλλά όταν κατανοείτε την δομή και την πηγή της σκέψης, μέσα στην οποία βρισκόμαστε ήδη, τότε η σκέψη δεν παρεμβαίνει. Αυτή η ίδια η κατανόηση της δομής της σκέψης είναι η δική της μαθητεία, που είναι ο διαλογισμός.
Ο διαλογισμός δεν είναι αναζήτηση, δεν είναι ψάξιμο, έρευνα, εξερεύνηση. Είναι μια έκρηξη, και αποκάλυψη. Δεν είναι χαλιναγώγηση του νου για να συμμορφωθεί ούτε είναι αυτοανάλυση με ενδοσκόπηση˙ και σίγουρα δεν είναι εξάσκηση στην συγκέντρωση που περιλαμβάνει επιλογές και απορρίψεις. Είναι κάτι που έρχεται φυσικά όταν κατανοηθούν όλοι οι θετικοί ή αρνητικοί ισχυρισμοί, όλες οι θετικές ή αρνητικές διεκδικήσεις και εξαφανίζονται χωρίς δυσκολία. Είναι η ολοκληρωτική κενότητα του νου. Είναι η κενότητα; που είναι ουσιαστική και όχι αυτό που είναι μέσα στην κενότητα˙ η αρετή – και όχι η κοινωνική ηθική και ο καθωσπρεπισμός – πηγάζει από αυτήν. Από αυτήν την κενότητα έρχεται η αγάπη, αλλιώς δεν είναι αγάπη. Τα θεμέλια της ορθότητας βρίσκονται μέσα σε αυτήν την κενότητα. Είναι η αρχή και το τέλος όλων των πραγμάτων.
Σώμα και Διαλογισμός
Ο διαλογισμός ποτέ δεν είναι έλεγχος του σώματος. Δεν υπάρχει πραγματική διαίρεση ανάμεσα στον οργανισμό και στον νου. Ο εγκέφαλος, το νευρικό σύστημα και το πράγμα που αποκαλούμε νου είναι ένα, αδιαίρετο. Η φυσική πράξη του διαλογισμού είναι εκείνη που επιφέρει την αρμονική κίνηση του συνόλου. Η διαχωρισμός του σώματος από τον νου και ο έλεγχος του σώματος με νοητικές αποφάσεις δημιουργεί αντίφαση, από την οποία προκύπτουν διάφορες μορφές σύγκρουσης, προσπάθειας και αντίστασης. Κάθε απόφαση για έλεγχο θρέφει μόνο την αντίσταση, ακόμη και η απόφαση να είστε σε εγρήγορση. Ο διαλογισμός είναι η κατανόηση της διαίρεσης που επέρχεται με την απόφαση. Η ελευθερία δεν είναι μια πράξη απόφασης αλλά μια πράξη αντίληψης. Η όραση είναι δράση. Δεν είναι μια απόφαση να δείτε και ύστερα να δράσετε. Σε τελική ανάλυση η θέληση είναι επιθυμία με όλες τις αντιφάσεις της. Όταν κανείς επιθυμεί αποκτάει εξουσία πάνω σε κάτι άλλο˙ η επιθυμία αυτή γίνεται θέληση. Σε αυτό υπάρχει αναπόφευκτα διαίρεση. Και ο διαλογισμός είναι η κατανόηση της επιθυμίας, όχι το ξεπέρασμα μιας επιθυμίας μέσω μιας άλλης επιθυμίας. Η επιθυμία είναι η κίνηση της αίσθησης, η οποία γίνεται ευχαρίστηση και φόβος. Αυτό συντηρείται από την συνεχή παραμονή της σκέψης πάνω στο ένα ή στο άλλο πράγμα.
Ερωτήσεις και Απαντήσεις
Ε: Τι είναι διαλογισμός και πώς συνδέεται με την δημιουργικότητα;
Κρισναμούρτι: Ο διαλογισμός είναι μια πολύ περίπλοκη διαδικασία. Είναι ένας διάλογος που γίνεται μέσα μας. Και λέω ότι είναι μια πολύ περίπλοκη διαδικασία. Η λέξη διαλογισμός, τόσο στα Σανσκριτικά όσο και στα Αγγλικά, υποδηλώνει όχι μόνο την συγκέντρωση του νου σε ένα ορισμένο θέμα, αλλά συνεπάγεται επίσης και πολύ προσοχή. Όμως βασικά στα Σανσκριτικά διαλογισμός σημαίνει «μετράω». Και στην αγγλική ετυμολογία πιστεύω ότι είναι επίσης «μετράω». Το όλο θέμα του γίγνεσθαι εμπλέκεται σ’ αυτόν, που είναι μετράω: «Είμαι αυτό, θα γίνω εκείνο. Είμαι άπληστος, αλλά βαθμιαία θα γίνω μη-άπληστος». Πράγμα που είναι μια μορφή μέτρησης, που είναι μια μορφή γίγνεσθαι. Γίγνεσθαι τόσο στις υποθέσεις του κόσμου όσο και ψυχολογικά γίγνεσθαι. Αυτό είναι το όλο θέμα της μέτρησης. Οι Έλληνες, οι αρχαίοι Έλληνες – τα ξέρετε βέβαια όλα αυτά, δεν χρειάζεται να επεκταθώ εδώ – ήταν εκείνοι που επινόησαν την μέτρηση. Χωρίς μέτρηση δεν θα υπήρχε τεχνολογία. Και οι Ασιάτες, ειδικά στην Ινδία, έλεγαν ότι η μέτρηση είναι πλάνη, η μέτρηση σημαίνει περιορισμό. Το παραλλάσσω κάπως, δεν έλεγαν ακριβώς αυτό, το έθεταν λίγο διαφορετικά. Η μέτρηση λοιπόν σημαίνει σύγκριση, συγκρίνω αυτό «που είναι» με «εκείνο που θα έπρεπε να είναι», το ιδανικό, με το γεγονός, το γεγονός γίνεται ιδανικό. Όλα αυτά υπονοούνται στον διαλογισμό.
Και επίσης στον διαλογισμό υπονοείται ο διαλογιζόμενος και ο διαλογισμός. Αν υπάρχει δυσκολία στην κατανόηση αυτού που λέει ο ομιλητής, παρακαλώ διακόψτε τον, επειδή είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα. Και ειδικά μερικοί από τους Ινδούς γκουρού έφεραν αυτήν την λέξη στην Αμερική και έτσι έβγαλαν πολλά χρήματα. Έγιναν εκατομμυριούχοι. Τους έχω συναντήσει. Όλοι τους κυνηγούν το χρήμα.
Συνεπώς για να ερευνήσετε τον διαλογισμό, πρέπει πρώτα να ερευνήσετε όχι μόνο την μέτρηση, αλλά επίσης και το σταθερό γίγνεσθαι ψυχολογικά. Τα ανθρώπινα όντα είναι βίαια και το ιδανικό είναι να βρίσκονται σε μια κατάσταση μη βίας, πράγμα που σημαίνει γίγνεσθαι.
Ε: Θέτετε στόχους στον διαλογισμό σας;
Κρισναμούρτι: Λέω ότι εμπεριέχει όλη την δομή και την φύση του διαλογισμού. Δεν είναι το πώς διαλογίζεστε, αλλά τι είναι διαλογισμός μάλλον και όχι το πώς. Ελπίζω να έγινα σαφής. Και υπάρχει επίσης εδώ ένα άλλο θέμα: ποιος διαλογίζεται; Στα περισσότερα συστήματα διαλογισμού, είτε είναι ιαπωνικά, ινδικά, θιβετανικά κ.λπ, υπάρχει πάντα ο ελεγκτής και το ελεγχόμενο. Σωστά; Συνεννοούμαστε; Υπάρχει λοιπόν ο ελεγκτής που ελέγχει την σκέψη, για να ηρεμήσει την σκέψη, να την διαμορφώσει σύμφωνα με μια σκόπιμη κατεύθυνση. Υπάρχει λοιπόν ο ελεγκτής και το ελεγχόμενο. Ποιος είναι ο ελεγκτής; Παρακαλώ, όπως καταλαβαίνετε, όλα αυτά υπονοούνται στον διαλογισμό. Δεν είναι απλός έλεγχος της σκέψης όπως θεωρείται γενικά ο διαλογισμός, είτε πρόκειται για διαλογισμό Ζεν είτε για πιο σύνθετες μορφές διαλογισμού που ακολουθούνται στην Ινδία και αλλού. Υπάρχει πάντα ο κατευθύνων, η οντότητα που ελέγχει την σκέψη. Έχουν διαχωρίσει λοιπόν ψυχολογικά τον στοχαστή από την σκέψη. Ο στοχαστής διαχωρίζεται από την όλη λειτουργία της σκέψης και συνεπώς στον διαλογισμό υπονοείται ο ελεγκτής που ελέγχει την σκέψη ώστε να την ηρεμήσει. Αυτή είναι η ουσία του διαλογισμού, δηλαδή να επιφέρει μια κατάσταση στον εγκέφαλο - δεν χρησιμοποιώ τον νου προς στιγμήν – για να ηρεμήσει τον εγκέφαλο. Θα το εξηγήσω λίγο περισσότερο και ύστερα θα ασχοληθώ με αυτό.
Υπάρχει, λοιπόν, ένας διαχωρισμός ανάμεσα στον ελεγκτή και στο ελεγχόμενο. Σωστά; Ποιος είναι ο ελεγκτής; Πολύ λίγοι θέτουν αυτό το ερώτημα. Ικανοποιούνται με το να διαλογίζονται, ελπίζοντας να φθάσουν κάπου – στην φώτιση και στην ηρεμία του εγκεφάλου, στην γαλήνη του νου και τα λοιπά. Όμως ελάχιστοι άνθρωποι αναρωτιούνται: ποιος είναι ο ελεγκτής; ….Ο ελεγκτής είναι επίσης σκέψη. Ο ελεγκτής είναι το παρελθόν, είναι η οντότητα, ή η κίνηση του χρόνου σαν παρελθόν και μέτρηση. Υπάρχει λοιπόν το παρελθόν που είναι ο στοχαστής, ξεχωριστός από την σκέψη, και ο στοχαστής προσπαθεί να ελέγξει την σκέψη.
Τα ανθρώπινα όντα, εξαιτίας του φόβου, επινόησαν τον θεό. Και προσπαθούν να φθάσουν στον θεό, που είναι μια έσχατη αρχή. Στην Ινδία ονομάζεται Μπράχμαν, η έσχατη αρχή. Και ο διαλογισμός είναι να φθάσετε στο έσχατο. Έτσι λοιπόν ο διαλογισμός είναι στην πραγματικότητα κάτι πολύ περίπλοκο. Δεν είναι απλώς να διαλογίζεστε για είκοσι λεπτά κάθε πρωί, είκοσι λεπτά το απόγευμα και είκοσι λεπτά το βράδυ – πράγμα που είναι σαν να κάνετε ένα διάλειμμα, που δεν είναι καθόλου διαλογισμός. Αν θέλει λοιπόν κανείς να ανακαλύψει τι είναι διαλογισμός πρέπει να ρωτήσει: γιατί πρέπει να διαλογίζεται κανείς; Αντιλαμβάνεται ότι ο εγκέφαλός του φλυαρεί συνεχώς, σχεδιάζοντας, προγραμματίζοντας συνεχώς – τι θα κάνει, τι πρέπει να γίνει. Το παρελθόν εισχωρεί στο παρόν, είναι μια ασταμάτητη φλυαρία, είτε πρόκειται για επιστημονική φλυαρία (συγγνώμη), είτε για την φλυαρία της συνηθισμένης καθημερινής ζωής, όπως η φλυαρία μιας νοικοκυράς που σκέφτεται συνεχώς το ένα ή το άλλο. Ο εγκέφαλος λοιπόν βρίσκεται συνεχώς σε κίνηση. Τώρα, η ιδέα του διαλογισμού είναι να κάνετε τον εγκέφαλο ήρεμο, σιωπηλό, απόλυτα προσεκτικό και μέσα σε αυτήν την προσοχή να βρείτε αυτό που υπάρχει – ίσως θα έχετε αντίρρηση για την λέξη «αιωνιότητα» - ή κάτι ιερό. Αυτή είναι η πρόθεση εκείνου που έχει θέσει αυτό το ερώτημα. Ο ομιλητής ασχολείται με αυτό τα τελευταία εξήντα χρόνια ή και περισσότερο. Έχει συζητήσει αυτό το θέμα με σοφούς του Ζεν και με πατριάρχες του Ζεν, με Ινδούς και Θιβετανούς και με όλους τους υπόλοιπους της ίδιας τάξης. Ελπίζω να μην ενοχλείστε που χρησιμοποιώ τέτοιες λέξεις.
Και ο ομιλητής απορρίπτει όλα αυτά τα είδη διαλογισμού επειδή η ιδέα τους για τον διαλογισμό είναι να πετύχουν κάποιον στόχο. Ο στόχος είναι ο πλήρης έλεγχος του εγκεφάλου έτσι ώστε να μην υπάρχει κίνηση της σκέψης. Γιατί όταν ο εγκέφαλος είναι ήρεμος, σκόπιμα πειθαρχημένος, σκόπιμα προσεγγισμένος, δεν είναι σιωπηλός. Είναι σαν να πετυχαίνετε κάτι, που είναι αποτέλεσμα της επιθυμίας. Δεν ξέρω αν με παρακολουθείτε…..
Πρέπει λοιπόν κανείς να αναρωτηθεί, αν ενδιαφέρεται για όλα αυτά, τι είναι επιθυμία; Μην καταπιέζετε την επιθυμία, όπως κάνουν οι μοναχοί και οι Ινδοί σανιάσιν. Μην καταπιέζετε την επιθυμία και μην ταυτίζετε την επιθυμία με κάτι ανώτερο, κάποια ανώτερη αρχή, κάποια ανώτερη εικόνα: αν είσαι χριστιανός με τον Χριστό και τα λοιπά. Πρέπει κανείς να κατανοήσει ότι αν θέλει να ανακαλύψει τι είναι διαλογισμός, πρέπει να ερευνήσει την επιθυμία. Εντάξει, κύριοι;