Ελληνική Σοφία
|
|
Μυθολογία |
|
|
|
H σοφία είναι μια κεντρική ιδέα στην ελληνιστική φιλοσοφία και θρησκεία, στον Πλατωνισμό και στον Γνωστικισμό. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την σοφία ως μια σημαντική αρετή και την προσωποποιούσαν σαν την θεά Μήτι και την κόρη της Αθηνά. Η Αθηνά λέγεται ότι ξεπήδησε από το κεφάλι του Δία. Την περιέγραφαν ως ισχυρή, δίκαιη, ευσπλαχνική και αγνή. Για τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα η φιλοσοφία ήταν κυριολεκτικά η "αγάπη της σοφίας". Αυτό διαποτίζει τους διαλόγους του Πλάτωνα, ειδικά την Πολιτεία, στην οποία οι ηγέτες της υποθετικής ουτοπίας του είναι οι φιλόσοφοι-βασιλείς: κυβερνήτες που κατανοούσαν την Μορφή του Αγαθού και διέθεταν το θάρρος να δρουν αναλόγως.
"Παρουσίασα στον αναγνώστη ένα είδος εκείνης της λεπτοφυούς σοφίας η οποία εμφανίστηκε πρώτα στις σχολές των Αιγυπτίων ιερέων και στη συνέχεια άκμασε στην Ελλάδα. Εκεί καλλιεργήθηκε από τον Πυθαγόρα κάτω από το μυστηριώδες πέπλο των αριθμών, και από τον Πλάτωνα με το εκλεπτυσμένο ένδυμα της ποίησης και συστηματοποιήθηκε από τον Αριστοτέλη, στον βαθμό που μπορούσε να μετατραπεί σε επιστημονική τάξη. Η οποία αφού κατά κάποιον τρόπο χάθηκε, έλαμψε ξανά με την ακηλίδωτη δόξα της ανάμεσα στους φιλοσόφους της Σχολής της Αλεξάνδρειας, εκφράστηκε λογίως με το πλούσιο ασιατικό ύφος του Πρόκλου, εξηγήθηκε κατά θείο τρόπο από τον Ιάμβλιχο και παρουσιάστηκε με εμβρίθεια στα κείμενα του Πλωτίνου. Πράγματι τα έργα αυτού του τελευταίου φιλοσόφου είναι πολύτιμα για όλους εκείνους που επιθυμούν να διεισδύσουν στα βάθη της θείας σοφίας". - Τόμας Τέϋλορ, Περί Κάλλους του Πλωτίνου
Οι Έλληνες αγαπούσαν την ομορφιά και αυτό τους έκανε καλλιτέχνες. Αγαπούσαν την ποίηση και αυτό τους έκανε πολεμιστές. Αγαπούσαν την σοφία και αυτό τους έκανε σοφούς. Τέτοιοι σοφοί και ενορατικοί ήταν ο Ορφέας, ο Επιμενίδης, ο Φερεκύδης και ο Αλκμάν. Οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι, η σχολή της Μηλίτου στις αρχές του έκτου αιώνα π.Χ., ήταν ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης. Αυτοί είχαν επιδοθεί στο να βρουν το ένα και μοναδικό φυσικό στοιχείο που αποτελεί τη βάση όλης της φύσης και κάθε ύπαρξης. Μετά από αυτούς ακολούθησαν ο Ηρακλείδης, ο Πυθαγόρας, ο Παρμενίδης, ο Εμπεδοκλής και ο Δημόκριτος.
Οι Επτά Σοφοί
Πολλοί σοφοί ή φιλόσοφοι έζησαν στην Ελλάδα σε διάφορες εποχές. Υπήρχαν όμως επτά οι οποίοι θεωρούνταν πιο σοφοί από όλους. Μετά τον θάνατό τους ένα ρητό του καθενός από αυτούς χαράχθηκε στους τοίχους του ναού των Δελφών.
Επτά Ρίσι (επτά ενορατικοί) είναι οι επτά μεγάλοι σοφοί της ινδικής μυθολογίας. Αυτοί έφθασαν σε μια κατάσταση ημι-αθανασίας, έζησαν δηλαδή για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα χάρη στις γιογκικές δυνάμεις τους και στους ασκητισμούς τους. Οι σοφοί αυτοί ήταν: ο Βάσιστα, ο δάσκαλος της φύλής του Ισβαχού, ο Μαρίτσι, ο Ανγκιράσα, ο Άτρι, ο Πουλάστυα, ο Πουλάχα και ο Κράτου. Αυτοί λέγεται ότι αποτελούν τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου που περιστρέφεται γύρω από τον Ντρούβα, τον πολικό αστέρα.
Η ιδέα ότι υπήρχαν κάποτε επτά εξαιρετικά σοφοί άνθρωποι πιθανόν εισήχθηκε στην Δύση από την Βαβυλώνα, όπου πίστευαν ότι επτά Απκαλού έζησαν πριν από τον Μεγάλο Κατακλυσμό. Ο πρώτος Έλληνας που αναφέρεται σε μια παρόμοια αλλά λιγότερο μυθολογική παράδοση ήταν ο Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτωνας, (427-347), ο οποίος αναφέρει επτά ονόματα σοφών ανθρώπων που ήταν "εραστές και μιμητές και μαθητές του πολιτισμού των Σπαρτιατών". Σύμφωνα με την παράδοση καθένας από τους επτά σοφούς αντιπροσωπεύει μια όψη της παγκόσμιας σοφίας η οποία συνοψίζεται σε έναν αφορισμό. Παρόλο που οι σοφοί που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον κατάλογο μερικές φορές διαφέρουν, οι πλέον συνηθισμένοι είναι οι εξής:
Κλεόβουλος ο Λίνδος, περίπου 600 π.Χ. Σόλων ο Αθηναίος (640-559 π.Χ.), ένας διάσημος νομοθέτης και κοινωνικός αναμορφωτής από την Αθήνα. Χίλων, ένας Σπαρτιάτης πολιτικός του έκτου αιώνα π.Χ. Βίας ο Πριηνεύς, διάσημος νομοθέτης τον έκτο αιώνα π.Χ. Θαλής ο Μιλήσιος, ο πρώτος γνωστός φιλόσοφος και μαθηματικός. Πιττακός ο Μυτιληναίος (650 π.Χ.) κυβερνήτης της Μυτιλίνης (Λέσβου). Περίανδρος ο Κορίνθιος, τύρανος της Κορίνθου κατά τον έβδομο και έκτο αιώνα π.Χ.
Η αρχαιότερη καταγραμμένη αναφορά των επτά σοφών βρίσκεται στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα, όπου ο Σωκράτης λέει: “Μιμούνταν, θαύμαζαν και ακολουθούσαν την εκπαίδευση των Σπαρτιατών και μπορούσε κανείς να καταλάβει ότι ήταν τέτοια η σοφία τους από τις σύντομες αλλά αξιομνημόνευτες παρατηρήσεις που έκαναν όταν συναντιούνταν και πρόσφεραν τους πρώτους καρπούς της σοφίας τους στον Απόλλωνα στον ναό των Δελφών, στην είσοδο του οποίου είναι γραμμένη η φράση που γνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι: "Γνώθι σ'αυτόν" και "Μηδέν άγαν". Γιατί τα λέω αυτά; Επειδή τέτοια ήταν η φιλοσοφία ανάμεσα στους αρχαίους, ένα είδος λακωνικής συντομίας".
