Εισαγωγή στην ελληνική μυθολογία
Είμαστε όλοι Αθηναίοι κατά μια έννοια, γιατί οι ιδέες της αρχαίας Ελλάδας έχουν διαποτίσει όλη την κουλτούρα μας. – J. E. Zimmerman, Dictionary of Classical Mythology.
Μυθολογία είναι το οργανωμένο σύνολο μύθων των λαών ή φυλών που έχουν κοινή παράδοση και κληρονομιά. Είναι ο «λόγος του μύθου», η εξήγηση του πώς η ανθρωπότητα διηγείται την δική της ιστορία στις διάφορες εποχές, εκφρασμένη με αναρίθμητες διηγήσεις και ιερές γραφές, μύθους και παραδόσεις.
Η μυθολογία των Ελλήνων είναι ένα θησαυροφυλάκιο μύθων και θρύλων σχετικά με τους θεούς και τους ήρωές τους, με την φύση του κόσμου και του ανθρώπου και με την αρχή και την σημασία της λατρείας και των μυστηρίων. Οι αρχαιότερες γνωστές πηγές είναι τα έπη του Ομήρου και η Θεογονία του Ησιόδου, που περιέχουν αφηγήσεις για την γένεση του κόσμου, την διαδοχή των θείων κυβερνητών, τις εποχές της ανθρωπότητας, την αρχή της ελληνικής θρησκείας και των μυστηρίων. Μύθοι επιζούν επίσης σε αποσπάσματα επικών ποιημάτων, στην λυρική ποίηση και στα έργα των τραγικών ποιητών του πέμπτου π.Χ. αιώνα.
Ανάμεσα στις πρώτες φιλολογικές πηγές είναι τα δυο επικά ποιήματα του Ομήρου, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, καθώς και οι Ύμνοι του προς τους θεούς. Ο Ησίοδος, σύγχρονος ίσως του Ομήρου, προσφέρει στην Θεογονία του την πληρέστερη περιγραφή των πρώτων ελληνικών μύθων που ασχολούνται με την δημιουργία του κόσμου, την γένεση των θεών, των τιτάνων και των γιγάντων, καθώς και λεπτομερείς γενεαλογίες. Το βιβλίο του Ησιόδου Έργα και Ημέραι περιλαμβάνει επίσης τους μύθους του Προμηθέα, της Πανδώρας και τις Τέσσερις Εποχές του ανθρωπίνου γένους. Οι λυρικοί ποιητές συχνά δανείζονται τα θέματά τους από τους μύθους, αλλά η παρουσίασή τους έγινε βαθμιαία λιγότερο διηγηματική και περισσότερο υπαινικτική. Ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης, ο Σιμωνίδης και βουκολικοί ποιητές τέτοιοι όπως ο Θεόκριτος και ο Βίων αφηγούνται μυθολογικά συμβάντα κάποιων ξεχωριστών ατόμων. Οι ιστορικοί Ηρόδοτος και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και οι γεωγράφοι Παυσανίας και Στράβων, που ταξίδεψαν σε όλο τον ελληνικό κόσμο και κατέγραψαν τις ιστορίες που άκουσαν, μας προμήθευσαν πολυάριθμους τοπικούς μύθους και θρύλους, καταγράφοντας συχνά εναλλακτικές αποδόσεις.
"Υπάρχει μια μαγεία στο όνομα της αρχαίας Ελλάδας· υπάρχει μεγαλείο σε κάθε σελίδα της ιστορίας της· υπάρχει μια γοητεία στα απομεινάρια της φιλολογίας της και μια αίσθηση απαράβλητης ομορφιάς στα έργα τέχνης της. Υπάρχει μια σαγήνη στο ήρεμο κλίμα της και μια παράξενη έλξη στα ερείπιά της. Είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με την εξύμνηση των όμορφων νησιών της, οι ποιητές μας έχουν τραγουδήσει τον γαλάζιο αττικό ουρανό της. Σε όλη την χώρα δεν υπάρχει ούτε ένα βουνό, πεδιάδα, ή ποτάμι, ούτε πηγή, άλσος ή δάσος που να μην είναι τυλιγμένο με κάποιον θρύλο ή ποιητική ιστορία". – Alexander Murray, The Manual of Mythology.
Μύθοι για την κοσμογονία, την θεογονία και την ανθρωπογονία
Οι «μύθοι για την γένεση ή για την δημιουργία» είναι μια προσπάθεια για να καταστήσουν το σύμπαν κατανοητό με ανθρώπινους όρους και να εξηγήσουν την γένεση του κόσμου. Ο Ησίοδος στη Θεογονία του αρχίζει με το Χάος, ένα αβυσσαλέο τίποτε. Από το κενό αναδύθηκε η Γαία και κάποιες άλλες αρχέγονες θείες οντότητες: Τα Τάρταρα και ο Έρως. Από το Χάος γεννήθηκε το Έρεβος και η Νύκτα και από τη Νύκτα ο Αιθήρ και η Ημέρα. Χωρίς κανένα αρσενικό σπέρμα η Γαία γέννησε τον Ουρανό, ο οποίος έπειτα την γονιμοποίησε. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν πρώτα οι Τιτάνες – έξι αρσενικοί: Κοίος, Κρείος, Κρόνος, Υπερίων, Ιαπετός και Ωκεανός· και έξι θηλυκοί: Μνημοσύνη, Φοίβη, Ρέα, Θεία, Θέμις και Τηθύς. Μετά από την γέννηση του Κρόνου, ο Ουρανός και η Γαία αποφάσισαν να μην γεννήσουν άλλους Τιτάνες. Έτσι ακολούθησαν στην συνέχεια οι μονόφθαλμοι Κύκλωπες και οι Εκατόγχειρες, οι οποίοι όμως ρίχτηκαν από τον Ουρανό στα Τάρταρα. Αυτό εξόργισε την Γαία. Ο Κρόνος – ο πανούργος νεότερος και πιο φοβερός γιος της Γαίας – πείστηκε από την μητέρα του να ευνουχίσει τον πατέρα του. Το έκανε λοιπόν και έγινε κυβερνήτης των Τιτάνων μαζί με την αδελφή και σύζυγό του Ρέα και κάλεσε τους άλλους Τιτάνες στην Αυλή του.
Αυτό το θέμα της σύγκρουσης πατέρα-γιου επαναλήφθηκε όταν ο Δίας, γιος του Κρόνου αντιτάχθηκε στον πατέρα του. Επειδή ο Κρόνος είχε προδώσει τον πατέρα του, φοβόταν ότι κάποιος απόγονός του θα έκανε το ίδιο και έτσι κάθε φορά που γεννούσε η Ρέα, άρπαζε το παιδί και το κατάπινε! Η Ρέα απεχθανόταν αυτήν την συμπεριφορά του και αποφάσισε να τον ξεγελάσει με ένα τέχνασμα: έκρυψε τον τελευταίο γιο της, τον Δία, και τύλιξε μια πέτρα στην κουβερτούλα του παιδιού και την έδωσε στον Κρόνο ο οποίος την κατάπιε. Όταν ο Δίας μεγάλωσε, πότισε τον Κρόνο με ένα φαρμακερό ποτό που τον έκανε να ξεράσει, βγάζοντας έτσι τα προηγούμενα παιδιά της Ρέας μαζί και την πέτρα. Έπειτα προκάλεσε σε μάχη τον πατέρα του για να πάρει την εξουσία του κόσμου. Τελικά με την βοήθεια των Κυκλώπων τους οποίους ελευθέρωσε από τα Τάρταρα, ο Δίας και τα αδέλφια του νίκησαν, ενώ ο Κρόνος και οι Τιτάνες φυλακίστηκαν στα Τάρταρα.
Ο Δίας βασανιζόταν από τον ίδιο φόβο και εξαιτίας μιας προφητείας που έλεγε ότι ο απόγονός του από την πρώτη σύζυγό του Μήτιδα θα γινόταν θεός «μεγαλύτερος από τον ίδιο», κατάπιε την Μήτιδα. Αυτή όμως ήταν έγκυος στην Αθηνά, η οποία γεννήθηκε βγαίνοντας από το κεφάλι του θεού πλήρως εξοπλισμένη.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την κοσμογονία ως αρχετυπικό είδος ποίησης – πρωτοτυπικό μύθο – και απέδιδαν σχεδόν μαγικές δυνάμεις σε αυτήν. Ο Ορφέας, το αρχέτυπο όλων των μεταγενέστερων ποιητών, ήταν επίσης και ο πρώτος τραγουδιστής της θεογονίας, την οποία χρησιμοποιεί για να ηρεμήσει την θάλασσα και τις θύελλες και να συγκινήσει την παγωμένη καρδιά των θεών του κάτω κόσμου κατά την κάθοδό του στον Άδη. Όταν ο Ερμής, σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο, επινόησε την λύρα, το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να τραγουδήσει για την γέννηση των θεών. Η Θεογονία του Ησιόδου δεν είναι μόνο η πληρέστερη αναφορά της γέννησης των θεών που έχει διασωθεί, αλλά είναι και η πληρέστερη αναφορά σχετικά με το έργο των αρχαίων ποιητών, με την μεγάλη εισαγωγική επίκληση στις Μούσες. Η Θεογονία αποτέλεσε θέμα πολλών άλλων χαμένων ποιημάτων, ανάμεσα σε αυτά και κάποια που αποδίδονται στον Ορφέα, στον Μουσαίο, στον Επιμενίδη, στον Άβαρη και σε άλλους σοφούς ενορατικούς, τα οποία χρησιμοποιούνταν σε μυστικές τελετουργίες εξαγνισμού και στις τελετουργίες των μυστηρίων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Πλάτωνας ήταν εξοικειωμένος με κάποια μορφή της ορφικής θεογονίας.
Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησιόδου, από το Χάος γεννήθηκε το Έρεβος και η Μαύρη Νύκτα. Η Νύκτα με τη σειρά της γέννησε τον Αέρα και το Φως. Η Γαία, πρώτα απ' όλα γέννησε ένα ον ίσο με τον εαυτό της, ικανό να την καλύπτει πλήρως. Αυτός ήταν ο Ουρανός (Στερέωμα), που καθήκον του ήταν να προσφέρει στους θεούς ένα αιώνιο σταθερό θεμέλιο.
Το ελληνικό πάνθεον
Σύμφωνα με τη μυθολογία της κλασικής εποχής μετά την ανατροπή των Τιτάνων, εγκαινιάστηκε το νέο πάνθεο των θεών και των θεαινών. Ανάμεσα στους βασικότερους ελληνικούς θεούς ήταν οι ολύμπιοι, που διέμεναν στην κορυφή του όρους Όλυμπος, κάτω από την επίβλεψη του Διός. Εκτός από τους ολύμπιους οι Έλληνες λάτρευαν και διάφορους άλλους θεούς της φύσης, τον θεό Πάνα, τις Νύμφες (πνεύματα των ποταμών), τις Ναϊάδες (που διέμεναν στις πηγές), τις Δρυάδες (που ήταν τα πνεύματα των δένδρων), τις Νηρηίδες (που κατοικούσαν στην θάλασσα), τους θεούς των ποταμών, τους Σάτυρους και άλλους. Επίσης υπήρχαν οι σκοτεινές δυνάμεις του κάτω κόσμου, όπως ήταν οι Ερινύες (ή Μαινάδες), που λέγεται ότι καταδίωκαν εκείνους που είχαν διαπράξει εγκλήματα ενάντια στους εξ αίματος συγγενείς τους.
Οι Έλληνες θεωρούσαν την αθανασία σαν ξεχωριστό χαρακτηριστικό των θεών του. Η αθανασία αυτή, καθώς επίσης και η αιώνια νεότητα, εξασφαλιζόταν από την συνεχή χρήση του νέκταρος και της αμβροσίας, μέσω των οποίων το αίμα (ιχώρ) των θεών ανανεωνόταν στις φλέβες τους. Ο κάθε θεός έχει την δική του γενεαλογία, επιδιώκει διαφορετικούς στόχους, έχει έναν ορισμένο τομέα στον οποίο ειδικεύεται και τον οποίον εξουσιάζει και είναι με λίγα λόγια μια μοναδική προσωπικότητα. Ωστόσο οι περιγραφές αυτές προέρχονται από μια πληθώρα αρχαίων προφορικών παραδόσεων, οι οποίες πολύ συχνά δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Όταν στην ποίηση, στην προσευχή ή στην λατρεία καλούν τους θεούς αυτούς, τους αποκαλούν με έναν συνδυασμό του ονόματος και κάποιου επίθετου, ξεχωρίζοντάς τους έτσι με την διάκριση αυτή από τις άλλες τους εκδηλώσεις (π.χ. ο Απόλλων Μουσηγέτης είναι ο "Απόλλων, ως ηγέτης των Μουσών").
Οι περισσότεροι θεοί σχετίζονταν με ειδικές όψεις της ζωής. Για παράδειγμα, η Αφροδίτη ήταν η θέα του έρωτα και του κάλλους, ο Άρης ήταν ο θεός του πολέμου, ο Άδης ήταν ο θεός των νεκρών και η Αθηνά η θέα της σοφίας και του θάρρους. Οι περισσότερες πόλεις τιμούσαν τους πλέον γνωστούς θεούς με ασυνήθιστες τοπικές τελετές και συσχέτιζαν παράξενους μύθους μαζί τους που δεν ήταν γνωστοί σε άλλα μέρη. Κατά την διάρκεια της εποχής των ηρώων, η λατρεία των ηρώων (ή ημίθεων) συμπλήρωνε εκείνη των θεών.
Η εποχή των θεών και των ηρώων
Ανάμεσα στην εποχή όπου οι θεοί ζούσαν μόνοι τους και στην εποχή που οι θεοί επενέβαιναν στις ανθρώπινες υποθέσεις υπάρχει μια μεταβατική εποχή κατά την οποία θεοί και θνητοί ζούσαν μαζί. Αυτές ήταν οι πρώτες μέρες του κόσμου όταν οι ομάδες των θεών και των θνητών αναμιγνύονταν πιο ελεύθερα από ό,τι αργότερα. Οι περισσότερες από τις ιστορίες αυτές παρουσιάστηκαν αργότερα από τον Οβίδιο στις Μεταμορφώσεις του και αυτές συχνά χωρίζονται σε δυο θεματικές ομάδες: ιστορίες έρωτα και ιστορίες τιμωρίας.
Η εποχή στην οποία ζούσαν οι ήρωες είναι γνωστή σαν «εποχή των ηρώων». Η επική και γενεαλογική ποίηση δημιούργησε κύκλους ιστοριών που σχετίζονταν με συγκεκριμένους ήρωες ή συμβάντα και εδραίωναν τις οικογενειακές σχέσεις ανάμεσα στους ήρωες των διαφόρων ιστοριών, δένοντας έτσι τις ιστορίες σε μια σειρά.
Μετά την εμφάνιση της λατρείας των ηρώων, θεοί και ήρωες συνιστούν την ιερή σφαίρα και οι άνθρωποι τους επικαλούνται μαζί σε τελετές και προσευχές που απευθύνονται προς αυτούς. Σε αντίθεση με την εποχή των θεών, κατά την διάρκεια της εποχής των ηρώων ο κατάλογος των ηρώων δεν είχε ποτέ σταθερή και τελική μορφή· μεγάλοι θεοί δεν γεννιούνται πλέον, αλλά νέοι ήρωες μπορεί πάντα να εμφανιστούν από την στρατιά των θνητών. Μια άλλη σημαντική διαφορά ανάμεσα στην λατρεία των ηρώων και στην λατρεία των θεών είναι ότι ο ήρωας γίνεται το κέντρο της τοπικής ομαδικής ταυτότητας. Τα θρυλικά κατορθώματα του Ηρακλή θεωρούνται σαν η αυγή της εποχής των ηρώων. Στην ηρωική αυτή εποχή αποδίδονται επίσης τρία μεγάλα συμβάντα: η Αργοναυτική εκστρατεία, ο Θηβαϊκός Κύκλος και ο Τρωικός πόλεμος.
Μερικοί σχολιαστές πιστεύουν ότι πίσω από την σύνθετη μυθολογία του Ηρακλή υπήρχε ένας πραγματικός άνθρωπος, ίσως ένας μεγάλος πολεμιστής του βασιλείου του Άργους. Άλλοι σχολιαστές πιστεύουν ότι η ιστορία του Ηρακλή είναι μια αλληγορία για το πέρασμα του Ηλίου μέσα από τους δώδεκα αστερισμούς του ζωδιακού. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ηρακλής ήταν γιος του Δία και της Αλκμήνης, εγγονής του Περσέα.
Ο Ηρακλής απέκτησε ύψιστο κύρος μέσω αναγόρευσής του σε επίσημο πρόγονο των Δωριέων βασιλέων. Αυτό πιθανόν χρησίμευσε σαν νομιμοποίηση των Δωριέων μεταναστών στην Πελοπόννησο. Ο Ύλλος, ο επώνυμος ήρωας του Δωρικού Κύκλου, ήταν γιος του Ηρακλή και ένας από τους Ηρακλείδες. Οι Ηρακλείδες αυτοί κατέκτησαν τα βασίλεια των Μυκηνών, της Σπάρτης και του Άργους, διεκδικώντας – σύμφωνα με τον μύθο – το δικαίωμα να κυβερνούν μέσω του προγόνου τους. Η άνοδός τους στην εξουσία συχνά αποκαλείται "δωρική εισβολή". Οι Λυδοί και αργότερα οι Μακεδόνες βασιλείς, σαν κυβερνήτες παρόμοιας τάξης, θεωρήθηκαν επίσης Ηρακλείδες.
Άλλα μέλη αυτών των αρχαιότερων γενιών των ηρώων, όπως ο Περσέας, ο Δευκαλίων, ο Θησέας και ο Βελλερεφόντης, έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τον Ηρακλή. Όπως και εκείνος τα κατορθώματά τους είναι μοναδικά, φανταστικά και μοιάζουν με παραμύθια, καθώς εμφανίζονται να σκοτώνουν τέρατα, όπως η Χίμαιρα και η Μέδουσα. Οι περιπέτειες του Βελλερεφόντη είναι συνηθισμένου τύπου, παρόμοιες με τις περιπέτειες του Ηρακλή και του Θησέα. Το να στέλνεται ο ήρωας στον υποτιθέμενο θάνατό του είναι επίσης ένα κοινό θέμα της αρχαίας ηρωικής παράδοσης, και χρησιμοποιήθηκε στις περιπτώσεις του Περσέα και του Βελλερεφόντη.
Οι Αργοναύτες
Το μοναδικό ελληνικό έπος που έχει διασωθεί, τα Αργοναυτικά, μας μιλάει για τον μύθο του ταξιδιού του Ιάσονα και των Αργοναυτών για να πάρουν το Χρυσόμαλλο Δέρας από την μυθική χώρα της Κολχίδος. Ο Ιάσονας εξαναγκάζεται να πάει στην αναζήτηση αυτήν από τον βασιλιά Πελία, ο οποίος έχει λάβει την προφητεία ότι ένας άνδρας με ένα σανδάλι θα είναι η νέμεσή του. Ο Ιάσονας έχασε το σανδάλι του όταν διέσχισε ένα ποτάμι και φθάνει στην αυλή του Πελία μονοσάνδαλος, και έτσι ξεκινάει το έπος. Σχεδόν κάθε μέλος της επόμενης γενιάς ηρώων, καθώς και οι Ηρακλείδες, πήγαν με τον Ιάσονα με το πλοίο Αργώ για να φέρουν το Χρυσόμαλλο Δέρας. Την αρχαία εποχή η εκστρατεία θεωρούνταν ιστορικό γεγονός, ένα συμβάν για το άνοιγμα της Μαύρης Θάλασσας στους Έλληνες για εμπόριο και αποίκηση. Επίσης ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές, σχηματίζοντας έναν κύκλο με τον οποίον συνδέθηκαν αρκετοί τοπικοί θρύλοι. Η ιστορία της Μήδειας, ιδιαίτερα, γοήτευσε την φαντασία των τραγικών ποιητών.
Μυκηναϊκός και Θηβαϊκός Κύκλος
Ανάμεσα στην Αργώ και τον Τρωικό Πόλεμο υπάρχει μια γενιά γνωστή κυρίως για τα τρομερά εγκλήματά της. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι πράξεις του Ατρέα και του Θυέστη στο Άργος. Πίσω από τον μύθο του οίκου του Ατρέα (ενός εκ των δυο βασικών ηρωικών δυναστειών του οίκου του Λάβδακου) βρίσκεται το πρόβλημα της μεταβίβασης της δύναμης και ο τρόπος αναρρίχησης στην εξουσία. Οι δίδυμοι Ατρέας και Θυέστης με τους απογόνους τους έπαιξαν τον ηγετικό ρόλο στην τραγωδία της μεταβίβασης της εξουσίας στις Μυκήνες.
Ο Θηβαϊκός κύκλος ασχολείται με συμβάντα που συνδέονται ιδιαίτερα με τον Κάδμο, τον ιδρυτή της πόλης, και αργότερα με τις πράξεις του Λάιου και του Οιδίποδα στις Θήβες, μια σειρά από ιστορίες που οδηγούν στην τελική πολιορκία της πόλης από τους «Επτά Επί Θήβαις» και τους Επιγόνους. Όσον αφορά τον Οιδίποδα, οι πρώτες επικές διηγήσεις φαίνεται να τον δείχνουν να συνεχίζει να κυβερνάει τις Θήβες μετά την αποκάλυψη ότι η σύζυγός του Ιοκάστη ήταν μητέρα του και στην συνέχεια να παντρεύεται μια δεύτερη γυναίκα η οποία έγινε μητέρα των παιδιών του – κάτι που διαφέρει σημαντικά από την ιστορία που είναι γνωστή μέσα από τις τραγωδίες (δηλ. τον Οιδίποδα του Σοφοκλή) και τις μεταγενέστερες μυθολογικές διηγήσεις.
Ο Τρωικός Πόλεμος
Η ελληνική μυθολογία αποκορυφώνεται με τον Τρωικό πόλεμο, που έλαβε χώρα ανάμεσα στους Έλληνες και στους Τρώες και τα αποτελέσματά του. Στα έργα του Ομήρου, όπως η Ιλιάδα, οι βασικές ιστορίες έχουν ήδη πάρει μορφή και περιεχόμενο και τα ξεχωριστά θέματα αναπτύχθηκαν αργότερα, ειδικά στην ελληνική τραγωδία. Ο Τρωικός πόλεμος απέκτησε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον και για τον ρωμαϊκό πολιτισμό εξαιτίας της ιστορίας του Αινεία, ενός ήρωα της Τροίας του οποίου το ταξίδι του από την Τροία τον οδήγησε να ιδρύσει την πόλη η οποία αργότερα θα γινόταν γνωστή ως Ρώμη, όπως αναφέρεται στην Αινειάδα του Βιργιλίου.
Ο κύκλος του Τρωικού πολέμου, μια συλλογή επικών ποιημάτων, αρχίζει με τα συμβάντα που οδήγησαν στον πόλεμο: την Έριδα και το χρυσό μήλο της Καλλίστης, την Κρίση του Πάρη, την απαγωγή της Ελένης, την θυσία της Ιφιγένειας στην Αυλίδα. Για να ξαναπάρουν την Ελένη οι Έλληνες ξεκίνησαν μια μεγάλη εκστρατεία κάτω από την γενική διοίκηση του αδελφού του Μενέλαου, του Αγαμέμνονα, βασιλιά των Μυκηνών, ωστόσο οι Τρώες αρνήθηκαν να δώσουν την Ελένη. Η Ιλιάδα, η οποία εστιάζεται στο δέκατο έτος του πολέμου, μας μιλάει για την διαφωνία ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και στον Αχιλλέα, ο οποίος ήταν ο καλύτερος Έλληνας πολεμιστής και για τον επακόλουθο θάνατο στην μάχη του αγαπημένου συντρόφου του Αχιλλέα, του Πατρόκλου, και του μεγαλύτερου γιου του Πριάμου, του Έκτορα. Μετά τον θάνατο του Έκτορα ενώθηκαν με τους Τρώες δυο εξωτικοί ηγεμόνες, η Πανθεσίλια, βασίλισσα των Αμαζόνων, και ο Μέμνονας, βασιλιάς των Αιθιόπων και γιος της θεάς της αυγής Ιούς. Το μόνο μέρος του σώματος του Αχιλλέα το οποίο μπορούσε να κτυπηθεί από ανθρώπινο όπλο ήταν η φτέρνα του, καθώς το άλλο σώμα του το είχε καταστήσει αθάνατο με ειδική τελετουργία η μητέρα του η Θέτιδα. Πριν μπορέσουν να καταλάβουν την Τροία οι Έλληνες έπρεπε να κλέψουν από την πόλη το ξύλινο άγαλμα της Παλλάδας Αθηνάς (το Παλλάδιο). Τέλος, με την βοήθεια της Αθηνάς, έφτιαξαν τον Δούρειο Ίππο. Παρά τις προειδοποιήσεις της κόρης του Πριάμου, της Κασσάνδρας, οι Τρώες πείστηκαν από τον Σίμωνα, έναν Έλληνα που προσποιήθηκε ότι είχε λιποτακτήσει, να πάρουν τον Ίππο μέσα στην πόλη σαν μια προσφορά προς την Αθηνά. Ο Ιερέας Λαοκόων, που προσπάθησε να καταστρέψει τον Ίππο, σκοτώθηκε από φίδια. Την νύχτα ο στόλος των Ελλήνων επέστρεψε και οι Έλληνες που είχαν κρυφτεί μέσα στον Δούρειο Ίππο άνοιξαν τις πύλες της Τροίας. Στην ολοκληρωτική σφαγή που ακολούθησε ο Πρίαμος και οι υπόλοιποι γιοι του σφαγιάστηκαν, οι γυναίκες της Τροίας πάρθηκαν σκλάβες σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Τα περιπετειώδη ταξίδια επιστροφής στην Ελλάδα των Ελλήνων ηγετών (περιλαμβανομένων και των περιπλανήσεων του Οδυσσέα και του Αινεία, και ο φόνος του Αγαμέμνονα) αναφέρονται σε δυο έπη, τους Νόστους και την Οδύσσεια του Ομήρου. Ο Τρωικός κύκλος περιλαμβάνει επίσης τις περιπέτειες των παιδιών της γενιάς των Τρωικών (δηλ. του Ορέστη και του Τηλέμαχου).
Οι Εννέα Μούσες
Η Σπουδαιότητα της Ελληνικής Μυθολογίας
Η ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία όχι μόνο πρόσφερε έμπνευση, άσκησε επιρροή και αποτέλεσε το υλικό για πολλά αριστουργήματα ποίησης, πεζογραφίας, γλυπτικής και ζωγραφικής, αλλά επίσης οι ιστορίες της είναι ενδιαφέρουσες και διασκεδαστικές από μόνες τους, για να μην πούμε τίποτα για το ότι αποτέλεσαν την πηγή των κλασσικών υπαινιγμών που εμφανίζονται συνεχώς σε εκδοτικά σημειώματα, σε εισαγωγές, σε ομιλίες, σε διαλέξεις, σε διαφημήσεις και σε συζητήσεις.
Οι επιστήμες βρήκαν στην μυθολογία ένα πραγματικό θησαυροφυλάκιο όσον αφορά την ανεύρεση ονομάτων για ζώα, φυτά, αστερισμούς, πλανήτες κ.λπ. - και πιο πρόσφατα στην δική μας εποχή - για πυραύλους και διαστημόπλοια, όπως τα Gemini (Δίδυμοι), Apollo (Απόλλων), Mercury (Ερμής) και Zeus (Δίας). Οι αρχαίοι μύθοι υπήρξαν επίσης πηγή έμπνευσης για σχεδιαστές, ζωγράφους, ποιητές, χαράκτες και διάφορους άλλους τεχνίτες.
Μια γνώση της κλασικής μυθολογίας είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε μεγάλο μέρος της φιλολογίας, της γλυπτικής και της ζωγραφικής τόσο των αρχαίων όσο και των σύγχρονων δημιουργών. Αν δεν γνωρίζουμε τις θαυμαστές ιστορίες των θεοτήτων και των ηρώων των αρχαίων, η σπουδαία λογοτεχνία και η τέχνη τους καθώς και πολλά από τα μεταγενέστερα έργα θα παραμένουν ακατανόητα. Μέσα στους αιώνες αμέτρητοι συγγραφείς, από τον Σόσερ, τον Σαίξπηρ, τον Μίλτον και έπειτα, αλλά και χιλιάδες άλλοι συγγραφείς έχουν ξαναδιηγηθεί τις παλιές ιστορίες ή τις χρησιμοποίησαν σαν σημείο αφετηρίας για νέες ερμηνείες με όρους σύγχρονων προβλημάτων και ψυχολογίας. Συχνά οι σύγχρονοι συγγραφείς χρησιμοποιούν τους παλιούς μύθους σαν σύμβολα, αν και αλλάζουν την αρχική ιστορία τόσο πολύ, ώστε δεν αναγνωρίζεται πλέον παρά μόνο από τον αληθινά ευφυή αναγνώστη. Ένας ενημερωμένος αναγνώστης της σύγχρονης αγγλικής ή αμερικανικής λογοτεχνίας και ποίησης, ή ένας προσεκτικός παρατηρητής της Αναγεννησιακής ή της σύγχρονης γλυπτικής και ζωγραφικής πρέπει να είναι εξοικειωμένος σχεδόν εξίσου με την μυθολογία όσο και με τον κόσμο της φύσης και του ανθρώπου.
Οι Έλληνες βάσισαν την φιλολογία τους καθώς και την γλυπτική και την ζωγραφική τους στην μυθολογία περισσότερο από κάθε άλλη πηγή και οι Ρωμαίοι, έχοντας ελάχιστη δική τους μυθολογία, χρησιμοποίησαν το υλικό από την Ελλάδα και άλλαξαν τα ονόματα σε ρωμαϊκή μορφή, όπως τον Δία σε Τζούπιτερ (Jupiter), την Ήρα σε Τζούνο (Juno), το Αθηνά σε Μινέρβα (Minerva), την Αφροδίτη σε Βένους (Venus) κ.λπ.
Ένας Άγγλος μελετητής, ο Χ. Α. Γκέρμπερ έγραψε: "Η σημασία της κλασσικής μυθολογίας από εκπαιδευτική σκοπιά ποτέ δεν ήταν περισσότερο αναγνωρισμένη από ό,τι σήμερα". Ο Χουίτμαν είπε, "Σπουδαίοι είναι οι μύθοι". Ο Τζον Κέιτς γνώριζε την μυθολογία σχεδόν από μνήμης και αφού διάβασε την μετάφραση των έργων του Ομήρου που είχε κάνει ο Τσάπμαν, έγραψε: "Πολύ έχω ταξιδέψει στις περιοχές του χρυσού και πολλά χρυσά αγάλματα και βασίλεια είδα".
Για τον αναγνώστη του εικοστού πρώτου αιώνα, υπάρχει ακόμα πολύς χρυσός σε αυτές τις ιστορίες. Όπως ο Οδυσσέας στις εντυπωσιακές συναντήσεις του με θεούς και ανθρώπους καθώς επέστρεφε στην πατρίδα του την Ιθάκη από την Τροία, έτσι και εμείς μπορούμε να μάθουμε πολλά από αυτές τις ιστορίες των αρχαίων θεών και των Ελλήνων και Ρωμαίων ηρώων, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν ακόμα στην ζωή μας.
